Vardiya Usulü Çalışma

İşyerlerinin 24 saat esasına göre çalışması ve üretimin günümüz ekonomik şartlarında durdurulmaması nedeniyle vardiya usulü çalışma kavramı gündeme gelmiştir. Türkiye’deki işyeri uygulamalarında günlük 2 ya da 3 vardiya usulü çalışıldığı görülmektedir.

İş kanunu hükümleri tam olarak uygulandığında; 24 saat esasına göre üretim yapan bir işyerinin 3 vardiya çalışması gerekir, bu durumda vardiya yarım saat ara dinlenmesi de yapan işçiler toplam 7,5 saat çalışmış ve fazla çalışma yapmamış olacaklardır. Ancak işçi temininde yaşanan problemler, artan maliyet düşünüldüğünde, işyerlerinde 2 vardiya şeklinde çalışmanın yaygın olduğu görülmektedir.

İki vardiya çalışma halinde iş mevzuatı açısından dikkat edilmesi gerekilen durumlar şunlardır:

- İş kanununa göre, 24 saat içerisinde bir işçi en çok 11 saat çalışabilir. Bu nedenle iki vardiya halinde çalışılan bir işyerinde bir saatten az ara dinlenilmesi verildiği takdirde; bütün işçiler açısından bu sınır açılmış olacaktır.

- İş kanununa göre; bir işçi 7,5 saati aşan şekilde gece çalışması yapamaz, ancak iki vardiya ile çalışma halinde 7,5 saati geçen gece çalışması kaçınılmaz olacaktır. Bu durumda 7,5 saati aşan çalışma için –haftalık 45 saatlik çalışma şartına bakılmaksızın - fazla mesai ücreti ödenmelidir.

Gece, saat 20:00’de başlar, sabah 06:00’ya kadar devam eder. Eğer çalışmanın bir kısmı gece bir kısmı gündüzse, işin ağırlıklı kısmının hangi saatte yapıldığına bakılır. İşin daha uzun kısmı geceyse, tüm çalışma gece çalışması sayılır.

- İş Kanununa göre; bir işçi yılda en fazla 270 saat fazla çalışma yapabilir. Ücreti zamlı bir şekilde ödenmiş olsa bile işçinin 270 saatin üzerinde çalışma yapması işçi için haklı nedenle fesih sebebidir.

- Günlük 12 saat çalışan ve aynı şekilde 7,5 saatten fazla gece çalışması yapan işçinin; günlük 7,5 saat çalışan işçiye göre; iş kazasıyla karşılaşma olasılığı daha fazladır. Olası bir iş kazasının işçiye ve işverene telafisi zor zararlar vermesi nedeniyle, imkân ölçüsünde daha fazla işçi çalıştırılarak 3 vardiyalı sistemle çalışılması önerilmektedir.