1. ENFLASYON DÜZELTMESİ NEDİR?
Enflasyon düzeltmesi; paranın satın alma gücündeki değişimler nedeniyle gerçek durumu ifade etmekten uzaklaşan mali tabloların gerçek durumu ifade edecek hale getirilmek üzere düzeltme işlemine tabi tutulmasıdır.
Vergi kanunları açısından fiyat endeksindeki artışın (Yurt içi ÜFE), içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde %10'dan fazla olması halinde mali tablolarını enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaktadır. 31.12.2021 tarihi itibarıyla enflasyon düzeltmesini gerektiren şartlar oluşmuş olup, yapılan düzenleme ile uygulama 31.12.2023 tarihine ötelenmiştir.
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından konuya ilişkin uygulama tebliğ taslağı yayınlanmış olmasına karşın taslak son halini kazanmamış ve henüz Resmî Gazete’de yayımlanmamıştır.
2. ENFLASYON DÜZELTMESİNİ YAPMAK ZORUNDA OLANLAR
· Kazançları bilanço usulüne göre tespit edilenler yani her türlü ticaret şirket (A.Ş., Ltd., komandit şirket, kollektif şirket ve kooperatifler)
· Yeni işe başlayanlar (31.12.2023 ya da enflasyon düzeltmesinin oluştuğu gelecek dönemde yeni işe başlayanlar için uygulamada bir farklılık bulunmamakta diğer tüm kurumlar vergisi mükelleflerinde olduğu gibi yeni işe başlayanların finansal tabloları enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaktadır.)
3. ENFLASYON DÜZELTMESİNİ YAPMAK ZORUNDA OLMAYANLAR
· Kayıtlarını TL cinsinden tutmayanlar,
· Kayıtlarını yabancı para cinsinden tutmaktan vazgeçip TL cinsine dönüş yapma süresi 3 yıl geçmeyenler,
· İşletme esasına göre defter tutanlar, serbest meslek erbapları (amortisman hariç)
4. ENFLASYON DÜZELTMESİ NEDEN UYGULANIR?
· Enflasyon düzeltmesi ile mali tablolardaki fiktif kârlılığın giderilmesi
· Düzeltmeye tabi aktif ve pasif kalemler ile kârlılık gerçek değerinde gösterilememesi
· Mali performansı/durumu ölçmeye yardımcı olacak finansal analizinin yapılması
5. ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPILMASI GEREKEN YILLAR
31.12.2023 tarihli bilançolarda yer alan parasal olmayan kıymetler enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. 2024 yılında ise her bir geçici vergi dönemi itibarı ile enflasyon düzeltmesi şartlarının oluşup oluşmadığına bakılacak olup, şartların oluşması halinde ise ilgili geçici vergi döneminden itibaren düzeltme işlemlerine başlanacaktır.
Özel hesap dönemine tabi olan mükellefler ise ilk olarak 2024 yılında biten hesap dönemlerinde bilanço düzeltmesini yapacaklardır. Dolayısıyla özel hesap dönemine tabi mükellefler 2023 yılında bu anlamda bir düzeltme yapmayacaklardır. Hesap dönemi takvim yılı olan mükelleflerin öncelikle 2023 yılı bilanço kalemlerinin düzeltilmesi ile ilgili hazırlıkları yapmaları gerekmektedir.
6. 2023 YILI ENFLASYON DÜZELTMESİ HANGİ TARİHE KADAR YAPILMALI VE VERGİ DAİRESİNE VERİLMESİ GEREKEN BİLANÇOLAR NELERDİR?
31.12.2023 tarihli enflasyon düzeltmesinin 2023 kurumlar vergisi beyannamesi verilme süresi olan 30 Nisan 2024tarihine kadar yapılması gerekmektedir. Düzeltilmiş bilanço aynı zamanda 2024 yılı açılış bilançosu olacağından her mükellef mevcut durumu kendi özel şartlarına göre değerlendirmelidir.
Mükellefler 2023 yılı faaliyetleri ile ilgili olarak 31.12.2023 tarihli bilançolarını hazırladıktan sonra 31.12.2023 tarihli düzeltilmiş bilançolarını hazırlamalılardır. 2023 kurumlar vergisi beyannamesi ekinde olağan cari yıl bilançosu ile düzeltilmiş bilanço olmak üzere iki ayrı bilanço vergi dairesine teslim edilmelidir.
7. ENFLASYON DÜZELTMESİNİN VERGİSEL ETKİLERİ
31.12.2023 tarihli düzeltmenin 2023 yılına vergisel bir etkisi olmayacaktır. 2024 yılında yapılacak olan bilanço düzeltme işlemleri ise vergi olarak yansıtılacaktır.
8. ENFLASYON DÜZELTME AŞAMALARI
Enflasyon düzeltmesinde en büyük görev muhasebe ve bilgi işlem departmanlarına düşmektedir. Düzeltme işlemleri ile ilgili şu aşamalar takip edilmelidir;
· Bilançoda yer alan parasal olmayan kıymetler tespit edilmelidir.
· Parasal olmayan kıymetlerin düzeltmeye esas tarihleri tespit edilmelidir.
· Parasal olmayan kıymetlerin düzeltmeye esas tutarları tespit edilmelidir.
· Parasal olmayan kıymetlerin düzeltmeye esas tutarları düzeltme katsayısı ile çarpılıp düzeltilmiş değerler bulunacaktır.
· Düzeltme ile ilgili muhasebe kayıtları tutulacaktır.
· Enflasyon muhasebesi kayıtları tamamlandıktan sonra 31.12.2023 tarihli düzeltilmiş bilanço düzenlenecektir.
9. ENFLASYON DÜZELTMESİNE TABİ TUTULACAK BİLANÇO HESAPLARI
31.12.2023 tarihli bilançonun parasal olmayan aktif ve pasif kalemleri enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. Parasal kıymetler ise enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır. Zira mali tabloda görünen parasal kıymete ait değer, mali tablo tarihi itibariyle o kıymetin satın alma gücünü göstermektedir.
31.12.2023 Tarihli Bilanço
Parasal Olmayan Dönen Varlıklar
Parasal Olmayan Kısa + Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar
Parasal Olmayan Duran Varlıklar
Parasal Olmayan Özkaynaklar
10. PARASAL OLMAYAN KIYMETLER
Parasal Olmayan Kıymetler
110
Geçici olarak elde tutulan hisse senetleri
150
Üretimde veya diğer faaliyetlerde kullanılmak üzere işletmede bulundurulan hammadde ve malzemeler
151
Henüz tam mamul haline gelmemiş ancak direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik ve genel üretim giderlerinden belli oranlarda pay almış üretim aşamasındaki mamuller
152
Üretim çalışmaları sonunda elde edilen ve satışa hazır hale gelmiş bulunan mamuller
153
Herhangi bir değişikliğe tabi tutulmadan satmak amacı ile işletmeye alınan ticari mallar
157
Diğer stok kalemlerinin hiçbirinin kapsamına alınmayan ürün, artık ve hurdalar
159
Yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak verilen avanslar
70
Hakediş maliyetleri
180
Peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek döneme ait giderler
240
İştiraklerdeki sermaye payları hesabında aranan asgari yüzdeleri taşımadığı için iştirakler hesabında izlenemeyen, ancak uzun vadede elde tutulması amaçlanan hisse senetleri ile
hisse senetleri dışında kalan ve uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklarla veya paraya dönüşme niteliği kaybolduğu için elde tutulan menkul kıymetler
242
İşletmenin, doğrudan veya dolaylı olarak diğer şirketlerin yönetimine ve ortaklık politikalarının belirlenmesine katılmak üzere edindiği hisse senetleri veya ortaklık payları
245
İşletmenin doğrudan veya dolaylı olarak yüzde 50 oranından fazla sermaye ya da oy hakkına veya en az bu oranda yönetim çoğunluğunu seçme hakkına sahip olduğu iştiraklerin sermaye payları
250
İşletmeye ait her türlü arazi ve arsalar
251
Herhangi bir işin gerçekleşmesini sağlamak veya kolaylaştırmak için, yeraltında veya yerüstünde inşa edilmiş yeraltı ve yerüstü düzenleri
252
Her türlü binalar ve mütemmim cüzüleri
253
Üretimde kullanılan her türlü makine, tesis ve cihazlar
254
İşletme faaliyetlerinde kullanılan tüm taşıtlar
255
İşletme faaliyetlerinin yürütülmesinde kullanılan her türlü büro makine ve cihazları ile döşeme, masa, koltuk, dolap, mobilya gibi maddi duran varlıklar
257
Maddi duran varlıklar içinde yer alan amortismana tabi iktisadi kıymetler için ayrılmış olan amortismanlar
258
Yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan, her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerle ilgili harcamaların yapıldığı yatırımlar
259
Yurt içinden veya yurt dışından satın alınmak üzere sipariş edilen maddi duran varlıklarla ilgili olarak verilen avanslar
260
İmtiyaz, patent, lisans, ticari marka ve unvan gibi bir bedel ödenerek elde edilen bazı hukuki tasarruflar ile kamu otoritelerinin belirli alanlarda tanıdığı kullanma, yararlanma gibi yetkiler
dolayısıyla yapılan harcamalar
261
Bir işletme devralınırken katlanılan maliyet ile söz konusu işletmenin rayiç bedelle hesaplanan net varlıklarının değeri arasındaki olumlu fark olan peştamallıklar
262
İşletmenin kurulması, yeni bir şubenin açılması, işlerin sürekli olarak genişletilmesi için yapılan ve karşılığında maddi bir değer elde edilmeyen ve aktifleştirilmiş olan giderler
263
Yeni ürün ve teknolojiler oluşturulması, mevcutların geliştirilmesi ve benzeri amaçlarla yapılan ve aktifleştirilmiş olan giderler
264
Kiralanan gayrimenkullerin geliştirilmesi veya ekonomik değerinin sürekli olarak artırılması amacıyla yapılan özel maliyet bedelleri
268
Maddi olmayan duran varlıklar içinde amortismana tabi iktisadi kıymetler için ayrılmış olan amortismanlar
271
Arama amacı ile yapılan işlerle ilgili arama giderleri
272
Açık işletmelerde, maden üstündeki örtüyü kaldırmak veya yeraltındaki maden yataklarına girmek, bu yatakla yerüstü arasında genel kütlenin tüketilmesine kadar sürekli bir bağlantı kurmak ve maden yataklarını üretime elverişli parçalara bölmek, gerek insanların gerekse araçların gidip gelme ve havalandırılmalarını ve cevherin taşınmasını sağlamak amacıyla açılacak olan düşey, yatay ve eğilimli yol, mecra ve benzeri faaliyetlerin gerektirdiği giderlerle; petrol işlemlerinden kuyu açma, temizleme, derinleştirme, bitirme veya bu işlemlere hazırlık için yapılan işçilik, yakıt, tamir ve bakım, nakliye, ikmal, malzeme vb. hazırlık ve geliştirme
giderleri
278
Özel tükenmeye tabi varlıklar grubuna giren kalemler için ayrılan tükenme payları
280
Peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken gelecek yıllara ait giderler
294
Çeşitli nedenlerle işletmede kullanılma ve satış olanaklarını yitiren ve elden çıkarılacak stoklar ve duran varlıklar
340
İşletmenin satış amacıyla gelecekte yapacağı mal teslimleri ve hizmet ifaları ile ilgili olarak peşin tahsil edilen sipariş avansları
350
Yıllara yaygın taahhüt işleri yapan işletmelerin üstlendikleri işlerden, gerçekleştirdikleri kısım karşısında aldıkları hakedişler
380
Gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan kısa süreye ait kısımları
440
İşletmenin satış sözleşmesine dayanarak mal teslimi ve hizmet ifasından önce tahsil ettiği bir yılı aşan avanslar
ÖZSERMAYE KALEMLERİ
Özsermaye kalemleri arasında yer alan aşağıdaki kıymetler de parasal olmayan kıymet kabul edilerek düzeltmeye tabi tutulacaktır.
Düzeltmeye Tabi Tutulaak Özsermaye Kalemleri
Sermaye
Sermaye düzeltmesi olumlu ve olumsuz farkları
Hisse Senetleri İhraç Primleri
Hisse Senedi İptal Karları
Yasal Yedekler
Statü Yedekleri
Olağanüstü Yedekler
Özel Fonlar (213 sayılı Kanunun 328 ve 329 uncu maddeleri kapsamında oluşturulan sabit kıymet yenileme fonu ile aynı Kanunun 325/A maddesi kapsamında ayrılan girişim sermayesi fonu; 5520 sayılı Kanunun 5/1-e, j ve k bentleri gereğince oluşturulan fonlar; 6111, 6736, 7143, 7326, 7440 sayılı Kanunlar kapsamında, işletmede mevcut olduğu halde kayıtlarda yer almayan emtianın kayda alınmasına ilişkin olarak oluşturulan karşılık hesapları; 6491 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri
Kanununun ek 3 üncü maddesi ile 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunun 3 üncü maddesi kapsamında oluşturulanfon hesapları gibi)
11. ENFLASYON DÜZELTMESİ YAPILMAMASI DURUMUNDA KARŞI KARŞIYA KALINACAK CEZALAR
(1) 213 sayılı Kanunun enflasyon düzeltmesine ilişkin hükümleri esas itibarıyla değerleme hükümleridir. Bu nedenle, enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olan mükelleflerin düzeltme işlemini yapmamaları, değerleme işleminin usulüne göre yapılmaması hükmünde olup cezai müeyyide de aynı yönde uygulanır.
(2) Enflasyon düzeltmesine ilişkin işlemlere paralel olarak Tekdüzen Hesap Planında yapılan düzenlemelerin yer aldığı 12 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği ile belirlenen muhasebe usul ve esaslarına uyulmaması durumunda, 213 sayılı Kanunun ilgili hükümleri uyarınca gerekli cezai işlemler uygulanır.
Saygılarımızla.